کوشک احمد شاهی بنایی تاریخی از 2 سلسله حکومتی ایران، یعنی قاجار و پهلوی است. این کوشک در اواخر دوران قاجار، به صورت بنای 2 طبقه ساخته شده و مساحت آن 800 متر مربع می باشد.

وجه تسمیه:
در ابتدا به دستور فتحعلی شاه قاجار باغی در نی زاری در کنار روستای گرده وی ساخته شد. چون این باغ ییلاقی روی نی زار ساخته شده بود آن را نی آوران نامیدند و به مروز زمان به نام نیاوران شهرت یافت.
بعد از فتحعلی شاه، محمد شاه دستور داد تا بنایی کوچک در این باغ بنا کنند، سپس به دستور ناصر الدین شاه کاخ صاحبقرانیه در آن بنا شد.
کوشک احمد شاهی آخرین بنای احداث شده در این باغ بود. اما شواهد تاریخی نشان می دهند این کاخ ارتباط چندانی به احمد شاه نداشته، اما به دلیلی سبک معماری به کار رفته در آن این کاخ را مربوط به اواخر دوران قاجار می دانند و به همین جهت آن را کوشک احمد شاهی می نامند و گویا همگی پذیرفته ایم این کوشک استراحت گاه ییلاقی احمد شاه قاجار بوده است.
کوشک در لغت نامه به معنی بنای بلند است و در اصطلاح به بنایی قرار گرفته در میان باغ و معمولا مخصوص پادشاهان گفته می شود.

تاریخچه کوشک احمد شاهی:
در اوایل حکومت رضاشاه، کوشک احمد شاهی متروک شده بود، اما همراه با تعمیرات کاخ صاحبقرانیه، کوشک احمد شاهی نیز تا حدودی مرمت شد. کوشک احمد شاهی محل زندگی محمدرضا شاه و فوزیه نخستین همسر او بود.
در دوران محمد رضا شاه، کاخ نیاوران برای زندگی شاه و خانواده اش ساخته شد و کوشک احمد شاهی به عنوان دفتر کار شاه در نظر گرفته شد.
پس از مدتی شاهزاده رضا پهلوی در این کوشک اقامت کرد. و تا اواخر دوران حکومت پهلوی از این کاخ به عنوان محل اقامت رضا پهلوی و برگزاری مهمانی های خانوادگی استفاده می شد.
پس از انقلاب فرهنگی سال 1357 کوشک مجددا متروک شد و به عنوان انبار از آن استفاده می شد. در سال 1375 آشپزخانه و سرویس بهداشتی کوشک تغییر کردند و به محلی برای نمایش اسناد تاریخی اختصاص یافتند. در سال 1376 تعمیراتی در این بنا انجام شد، اما کسی برای بازدید از آن راه داده نمی شد.
در سال 1379 کاخ برای بازدید مردم گشوده شد اما مجددا برای مرمت تعطیل گشت و دوباره در سال 1384 برای بازدید همگان آماده شد.

معماری بنای کوشک احمد شاهی:
نمای خارجی کوشک به طور کامل آجر قالبی مستطیلی نخودی رنگ است و در بین سایر بنا های قاجار کاملا منحصر به فرد می باشد. سقف بنا شیروانی قرمز می باشد. یکی از مشخصه های عجیب و یگانه کوشک احمد شاهی این است که شما تفاوت 2 طبقه را هنگام بازدید از آن احساس نمی کنید، زیرا بنا در شیب ساخته شده است. یکی دیگر از زیبایی های چشم نواز و منحصر به فرد این بنا عبور آب قنات رشته کوه البرز از میان سالن طبقه اول است که امروزه آب نمای مرمری آن باقی مانده است و آب قنات به درون باغ هدایت شده است تا جلو آسیب به بنا را بگیرند.
طبقه دوم کوشک احمد شاهی دور تا دور ایوان است. 24 ستون ظریف با گچ کاری سفید، چهار پایه قطور آخری و شیر و خورشید گچبری شده روی دیوار شمالی ایوان، همگی جلوه هایی از هنر و معماری هستند که روح تاریخ را در این بنا دمیده و زیبایی منحصر به فرد و جلوه ای خاص به آن بخشیده است.

داخل کوشک احمد شاهی:
ورودی بنا از ضلع جنوبی غربی کاخ است و با چند پله از باغ و حوض مقابل آن جدا می شود. در طبقه اول 1 سرسرا، 6 اتاق و 2 راهرو شرقی و غربی وجود دارد. در وسط سرسرا، حوض و آب نمای مرمری قرار دارد و قبلا آب قنات از آن عبور می کرد. در اطراف سرسرا تصاویر فرزندان شاه، گلدان های چینی، تیرو کمان و حکم کمربند مشکی تکواندو رضا پهلوی قرار گرفته اند. چیزی که دوست داشتنی تر از بقیه لوازم موجود در این سرسرا است کتابی است به ترجمه و نقاشی فرح دیبا به نام دختر دریا.
از 6 اتاق این طبقه می توان به اتاق های آجودان، اتاق غذا خوری، اتاق خواب رضا پهلوی و اتاق مطالعه رضا پهلوی اشاره کرد. در تمام این اتاق ها پوست حیوانات از جماه گور خر و خرس قطبی به عنوان نماد زندگی اشرافی وجود دارد.
در این اتاق ها اسناد و تصاویر مربوط به حکومت قاجار و پهلوی، تصاویر ورزشی رضا پهلوی، کتاب های او و کلکسیون شخصی ولیعهد قرار دارد. کلکسیون شامل فسیل های جانوری و سنگ های زینتی و قیمتی مورد علاقه او است. یکی از این سنگ ها نظر هر بازدید کننده ای را به خود جلب می کند، چون تکه ای از شهاب سنگی از کره ماه است و ریچارد نیکسون آن را به رضا پهلوی هدیه داده است.
اطراف طبقه دوم کوشک سراسر ایوان است، در طبقه دوم همچنین قفسه های چوبی برای نمایش لوازم مختلف نصب شده است. در دوران محمد رضا شاه سرویس بهداشتی این طبقه ساخته شده و راه پله ها تغییر کرده اند.
در یکی از اتاق های طبقه 2 انواع ساز های موسیقی از کلاسیک تا مدرن و ابزار موسیقی پاپ وجود دارد.

تذکر: کوشک احمد شاهی در 17 شهریور 1397 برای مرمت تعطیل شده است، قبل از حرکت از امکان بازدید آن اطمینان یابید.

◉ آدرس: تهران، خیابان شهید باهنر(نیاوران)، ضلع شمالی میدان نیاوران، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران

.
منابع:
گوگل مپ | https://www.google.com/maps
ویکی پدیا فارسی | https://fa.wikipedia.org
توریستگاه | https://www.touristgah.com
سیری در ایران | https://seeiran.ir