در طول تاریخ پس از قتل عام ارامنه در اپراتوری عثمانی و از دست دادن خانه هایشان، نزدیک به 50000 ارمنی در ایران پناه گرفتند. اکثر آنها در پایتخت ایران ساکن شدند و به همین دلیل نیاز به ساخت کلیساهایی جدید ایجاد شد. در فروردین ماه سال 1316 با حضور معماران ارمنی یک جلسه برگزار شد و «نیکولای لوری» طرح خویش را برای ساخت کلیسا ارائه داد، اما دو سال بعد درگذشت و طرح او توسط «نیکولای مارکوف»، با تامین هزینه 100 هزار تومانی توسط یکی از خیران ارمنی به نام «مارکار سرکیسیان» اجرا شد. سر انجام اولین کلیسای جامع ارامنه تهران با نام «کلیسای مریم مقدس(س)» یا «کلیسای سرکیس مقدس (Saint Sarkis Cathedral)» در سال 1324 مورد بهره برداری قرار گرفت. سرکیس مقدس در اوایل قرن 4 میلادی از قدیسان ارمنی بود و به علت دینش تحت تعقیب بود. وی به همراه فرزندش، «ماردیوس» به ارمنستان رفتند اما از آنجا نیز بیرون شدند و سرانجام تحت حمایت «شاپور دوم» قرار گرفتند. دیری نگذشت تا به اتهام ترویج مسیحیت در میان سپاه شاپور، حکم مرگ سرکیس و فرزندش را صادر کردند و آنها را در نیشابور به قتل رساندند. نام بنا نیز برگرفته از همین شخصیت است. در میان سال های 1339 – 1324 کلیسای مریم مقدس تهران، دفتر مرکزی و محل اقامت اسقف اعظم ارمنی ها بود.

معماری کلیسای مریم مقدس
طرح اصلی کلیسا حفظ نشده است، اما مسلما سازندگان این بنا، از معماری کلیساهای ارمنی قرن هفتم و دهم الهام گرفته اند. کلیسای مریم مقدس از سنگ مرمر سفید رنگ ساخته شده و فضای داخلی و سقف آن نیز به علت رنگ سفیدش، همخوانی بسیار خوبی با نمای بیرونی دارد. کلیسا با ابعاد 32.5 متر در 19.8 متر ودارای مساحتی در حدود 550 متر مربع است. این بنا مانند دیگر نمونه های ارمنیش، به شکل یک صلیب ساخته شده و محراب آن در ضلع شرقی آن ساخته شده. کلیسا سرکیس دارای دو گنبد کوچک و بزرگ است که گنبد اصلی آن تحت تاثیر معماری بیزانس قرار گرفته، همچنین ورودی اصلی کلیسا در ضلع غربی آن واقع گشته. از دیگر قسمت های این بنا می توان به مقبره اسقف «آرداک مانوکیان» و یادمان «نسل‌ کشی ارمنیان» اشاره کرد که در میان تمامی رامنه از ارزش بالایی برخوردارند.

◉ آدرس: تهران، خیابان جمهوری اسلامی، خیابان میرزا کوچک خان جنگی

.
منابع:
گوگل مپ | https://www.google.com/maps
ویکی پدیا فارسی | https://fa.wikipedia.org
توریستگاه | https://www.touristgah.com
سیری در ایران | https://seeiran.ir