شهرک اکباتان اولین شهرک مدرن با نما و سازه بتونی در تهران است. این شهرک بزرگترین شهرک بتونی تهران در زمان خود بود که حتی امروزه نیز می‌توان گفت که شهرک اکباتان بزرگترین شهرک بتونی در تهران است. فلسفه ساخت شهرک اکباتان در انبوه‌سازی در بخش مسکن و ایجاد سازه‌هایی بزرگ با اصول مهندسی و امکانات مدرن اروپایی در زمان خود بود. ماجرای ساخت شهرک اکباتان در زمان خود ماجرایی شنیدنی بود و نکته جالب این ماجرا آن بود که شهرک اکباتان بزرگترین شهرک مسکونی خاورمیانه در زمان خود بود که به صورت مشارکتی ساخته شد و می‌توان گفت که به جز موضوع زمین هزینه باقی مراحل ساخت شهرک، از جیب افرادی پرداخت شد که برای خرید آپارتمان در شهرک اکباتان، در ساخت این پروژه مشارکت کردند. امکانات شهرک اکباتان در زمان خود بی‌نظیر بود و سازه‌های این شهرک نیز از مقاومترین سازه‌ها در زمان خود بود. قیمت آپارتمان در شهرک اکباتان از سطح متوسط تهران بالاتر است. ‌گر چه مدت زیادی از زمان ساخت شهرک اکباتان می‌گذرد، اما هنوز زندگی در شهرک اکباتان مزایای خاص خود را دارد.

.

شهرک اکباتان کجاست؟

پرسشی که برای بسیاری از کاربران وجود دارد، این است که شهرک اکباتان منطقه چند است و شهرک اکباتان کجاست؟ درباره این سؤال باید گفت که شهرک اکباتان در محدوده ناحیه ۶ شهرداری منطقه ۵ تهران قرار دارد. شهرک اکباتان از محله‌هایی است که در جنوب بزرگراه شیخ فضل الله نوری قرار دارد. این شهرک از شمال با بزرگراه شیخ فضل الله نوری، از غرب با خیابان صنایع هوایی، از شرق با خیابان نفیسی و از جنوب با بزرگراه لشگری محدود شده است و با محله‌های بلوار فردوس، محله سازمان برنامه، محله بیمه، محله شهرک آزادی و شهرک فرهنگیان و از جنوب با فرودگاه مهرآباد مجاورت دارد.

وسعت شهرک اکباتانن
وسعت شهرک اکباتان ۵٫۹۴ کیلومتر مربع است و از نظر وسعت، این شهرک از وسیع‌ترین شهرک‌های تهران است و جالب است بدانید وسعت شهرک اکباتان در زمان خود در خاورمیانه نیز بی‌نظیر بوده است.

جمعیت شهرک اکباتان
جمعیت شهرک اکباتان را در برخی گزارش‌ها تا ۴۵ هزار نفر و در برخی از گزارش‌ها تا نزدیک به یکصد هزار نفر نیز تخمین زده‌اند که به نظر می‌رسد عدد ۴۵ هزار نفر برای جمعیت شهرک اکباتان به واقعیت نزدیکتر باشد.

.

تاریخچه شهرک اکباتان

تاریخچه ساخت شهرک اکباتان به دهه ۱۳۴۰ باز می‌گردد. در این سال‌ها بود که طراح شهرک اکباتان تصمیم به ساخت شهرکی بزرگ با استاندارد‌های بالای بین‌المللی گرفته و به دنبال زمینی مناسب برای ساخت این پروژه می‌گردد. طراح شهرک اکباتان جردن گروزن آمریکایی بود و ساخت شهرک اکباتان را نیز شرکت آمریکایی استارت (Starrett) انجام داد. البته نباید از نام‌ایده پرداز اصلی شهرک غافل ماند. ‌ایده ساخت این شهرک توسط مهندس رحمان گلزار طرح شد و هم او بود که سال‌ها زندگی خود را برای ساخت و تکمیل این شهرک گذاشت. طرح اولیه این شهرک بسیار گسترده بود. قرار بود بزرگترین مجموعه تفریحی و رفاهی کشور با دریاچه‌ای مصنوعی در این شهرک ساخته شود و یکی از بزرگترین واحد‌های فرهنگی و تفریحی ایران در مجموعه اکباتان ساخته شود، اما به دلیل وقوع انقلاب اسلامی این طرح‌ها ناتمام ماند.

رحمان گلزار مالک و سرمایه‌گذار شهرک اکباتان تهران بود. رحمان گلزار معمار مشهور ایرانی بود که در آن زمان ساخت و ساز‌های لوکسی را در مناطق مختلف تهران انجام می‌داد. اولین بار در سال ۱۳۴۵ بود که رحمان گلزار به فکر ساخت شهرکی بزرگ و استثنایی افتاد. رحمان گلزار خانه‌ای را در خیابان آبان به مبلغ یک میلیون تومان فروخت و در ازای دویست هزار تومان از وجه آن، زمینی به متراژ ۱۰۰ هزار متر مربع را در محل فعلی شهرک اکباتان که در آن باشگاه‌های پاس و اکباتان قرار دارند را از خریدار خانه دریافت کرد. او پس از خرید این زمین بزرگ به فکر ساخت شهرک اکباتان افتاد، اما برای تحقق رویا‌های خود، به زمینی بیش از این‌ها احتیاج بود. در کنار زمین رحمان گلزار، زمین دیگری با ابعاد بزرگتر بود که متعلق به شخصی به نام نظام السلطنه از رجال قاجار بود. نظام السلطنه مافی از ملاک بزرگ تهران بود. زمین‌های مهرآباد و جنت آباد از جمله دارایی‌های بزرگ نظام السلطنه مافی بودند. او فردی خیر بود و آثار خیریه او هنوز با نام نظام مافی در مناطق مهرآباد و جنت آباد وجود دارند. هنرستان نظام مافی در مهرآباد و درمانگاه و مسجد نظام مافی در جنت آباد از جمله این مکان‌های خیریه هستند.

نظام السلطنه مافی در پاریس سکونت داشت. رحمان گلزار با پیشکار او تماس گرفت و مقرر شد تا با او دیداری در پاریس داشته باشند. اما مهندس دیگر پولی برای این خرید بزرگ نداشت. او دوستی به نام عباس مس فروش داشت که ویلای زیبایی برای او ساخته بود. موضوع را با او درمیان گذاشت. عباس مس فروش در این کار استخاره کرد و استخاره خوب آمد. او چکی به مبلغ پنج میلیون تومان به مهندس جوان داد تا در این کار شریک مهندس باشد و مهندس نیز با سرعت به دیدن نظام السلطنه مافی در پاریس رفت. منزل نظام السلطنه مافی در خیابان Avenue Foch، یکی از خیابان‌های بسیار زیبای پاریس بود. مهندس گلزار در هنگام ورود به این خیابان بود که طرح اولیه شهرک اکباتان در ذهن او خطور کرد و‌ایده شهرک را از روی این خیابان برداشت. در هنگام ملاقات مهندس گلزار، ‌ایده و کار خود را برای نظام السلطنه مافی توضیح داد تا توانست او را نیز برای فروش زمین متقاعد کند و کار فروش زمین به مبلغ پنج میلیون تومان به سرانجام رسید‌.

ساخت شهرک اکباتان آغاز شد و اولین واحد‌های شهرک اکباتان در فاز اول آن در سال ۱۳۵۶ به متقاضیان و خریداران شهرک انجام شد. اما با وقوع انقلاب اسلامی، عملیات ساخت شهرک متوقف شده و بخش‌هایی از فاز‌های شهرک اکباتان که اغلب در فاز ۲ بودند نیمه ساخت باقی ماند. در جریان انقلاب، از مهندس گلزار سلب مالکیت شد و شرکت نوسازی و عمران اکباتان مسئولیت تکمیل پروژه را بر عهده گرفت. واحد‌های باقی مانده از طریق قرعه کشی به اشخاص حقیقی واگذار شد و کار ساخت شهرک ادامه یافت تا در اوایل دهه هفتاد فاز سوم شهرک نیز تکمیل شده و به افراد متقاضی، واگذار شد. در جریان تکمیل پروژه در بعد از انقلاب بسیاری از طرح‌های تجاری و رفاهی شهرک حذف شدند و باید گفت که پروژه اجرا شده با طرح اولیه در بخش‌های خدماتی و رفاهی آن دارای تفاوت‌هایی است.

.

خصوصیات شهرک اکباتان

مشخصات شهرک اکباتان از نظر طراحی و ساخت دارای امکانات و مشخصات منحصر به فردی است که به خصوص در زمان ساخت پروژه در ایران و حتی در بسیاری از کشور‌های آسیایی منحصر به فرد بود. این مشخصات برخی به نوع طراحی و برخی در نوع سازه و امکانات آن باز می‌گردد.
تحمل ۹ ریشتر زلزله از خصوصیات شهرک اکباتان است که این شهرک را از همتایان خود جدا کرده است. در زمان ساخت شهرک اکباتان هیچ شهرکی با این قابلیت در کشور ساخته نشده بود.
عمر مفید سازه‌های شهرک اکباتان ۳۰۰ سال برآورد شده است که چنین عمری در نوع خود بی‌نظیر بوده است.
فضای سبز بسیار گسترده از خصوصیات بسیار خوب شهرک اکباتان است. شهرک اکباتان از معدود پروژه‌هایی در سطح دنیاست که ۱۰۰ درصد ساخت آن را ساختمان و ۱۰۰ درصد ساخت آن را فضای سبز تشکیل می‌دهد. به گفته مهندس رحمان گلزار در این شهرک ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار متر مربع ساختمان و ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار متر مربع فضای سبز وجود دارد و این مورد از خصوصیات شهرک اکباتان است.
وجود استاندارد‌های مختلف در ساخت شهرک اکباتان مانند نورگیری کافی سازه، سیستم شوتینگ، وجود رایزر‌هایی اختصاصی و پله‌های ویژهٔ فرار از امکانات منحصر به فرد اکباتان در زمان خود بودند که شهرک اکباتان را تبدیل به پروژه‌ای منحصر به فرد کرده بود.
ساخت شهرک بر روی ستون‌ها این امکان را به شهرک می‌دهد تا هوای آلوده را از میان سازه‌ها عبور داده و آلودگی را از شهرک دور کند.

.

نقشه بلوک‌های شهرک اکباتان

این شهرک از سه فاز تشکیل شده که هر فاز شامل چند بلوک و هر بلوک شامل چند ورودی است:
فاز یک شهرک اکباتان
فاز دو شهرک اکباتان
فاز سه شهرک اکباتان
این شهرک دارای ۳۳ بلوک، ۱۵۶۷۵ واحد مسکونی است.

.

فاز یک شهرک اکباتان

فاز یک شهرک اکباتان از مجموع ده بلوک ساخته شده که توسط دو ورزشگاه دستگردی و راه‌آهن به دو بخش شش و چهار بلوکی تقسیم شده و به اصطلاح به چهار بلوک شمال این دو استادیوم بلوک‌های بالا و به شش بلوک جنوب این استادیوم‌ها بلوک‌های پایین گفته می‌شود.

بلوک‌های فاز یک شهرک اکباتان عبارت‌اند از:
بلوک‌های پایین:

بلوک A۱ یا بلوک ۱ شهرک اکباتان
بلوک C یا بلوک ۲ شهرک اکباتان
بلوک B۱ یا بلوک ۳ شهرک اکباتان
بلوک A۲ یا بلوک ۴ شهرک اکباتان
بلوک A۳ یا بلوک ۵ شهرک اکباتان
بلوک B۲ یا بلوک ۶ شهرک اکباتان

بلوک‌های بالا:

بلوک B۳ یا بلوک ۷ شهرک اکباتان
بلوک A۴ یا بلوک ۸ شهرک اکباتان
بلوک A۵ یا بلوک ۹ شهرک اکباتان
بلوک B۴ یا بلوک ۱۰ شهرک اکباتان

بازارچه‌های فاز یک شهرک اکباتان
بازارچه‌های فاز ۱ شهرک اکباتان شامل ۷ بازارچه جنوب ورزشگاه و ۴ بازارچه در شمال ورزشگاه می‌شود.

تفاوت بین بلوک‌های A با B
یکی از تفاوت‌های بلوک‌های A با B در نوع تعداد خواب‌های آپارتمان‌های این دو بلوک است. است. بلوک‌های A آپارتمان‌های ۲ خوابه را در خود جای داده و بلوک‌های B آپارتمان‌های ۱ خوابه را در خود جای داده‌اند. همچنین بلوک‌های A چهارده ورودی و بلوک‌های B ۱۸ هجده ورودی داشته و دارای ۶۱۳ واحد مسکونی هستند. بلوک C اما از لحاظ معماری شاخه‌ها شبیه بلوک‌های A و B نیست. بلوک C دارای ۱۵ ورودی ست و فاقد آپارتمان‌های ۲ خوابه است. بلوک‌های پایین اکباتان دارای مدارس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان دخترانه است و بلوک‌های بالای فاز ۱ مدارس ابتدایی معلم شهید و دبیرستان شهید عموییا را در خود جای داده است.

فاز ۲ شهرک اکباتان

فاز ۲ شهرک اکباتان شامل ۱۹ بلوک است. بلوک‌های فاز ۲ به صورت زوج و فرد و با بهترین استاندارد‌های ممکن در جهت شمالی و جنوبی ساخته شده است. فاز ۲ اضافه بر تمام مزایای ۲ فاز دیگر این شهرک مانند مقاومت ۹ ریشتری در مقابل زلزله، تأسیسات و رایزر بسیار کارآمد، شوتینگ‌های استاندارد زباله، پارکینگ‌های بسیار بزرگ و جادار، دو سری پله‌های فرار عریض، سرانه فضای سبز پهناور و نورگیری عالی، به صورت آپارتمان‌های دوبلکس و در تیپ‌هایی متفاوت و بسیار متنوع ساخته شده‌اند. جالب است بدانید اولین و بزرگ‌ترین مجتمع تفریحی، رفاهی، تجاری، فرهنگی، ورزشی و گردشگری ایران در این بلوک ساخته شد. مجتمع تفریحی بلوک ۲ شهرک اکباتان که با مشارکت یک شرکت مالزیایی در روبروی فاز ۲ شهرک ساخت شده‌است و اولین پیست پاتیناژ کشور نیز در این بلوک ساخته شد. بلوک ۳ این فاز شهرک اکباتان توسط تعاونی مسکن دانشکده فنی دانشگاه تهران ساخته شد. و بلوک ۵ آن نیز توسط تعاونی مسکنی ساخته شد که وابسته به دولت آن زمان بود. این بلوک‌ها به جز ظاهر خود وجه تشابه دیگری با باقی بلوک‌ها ندارند. یکی از تفاوت‌های بلوک ۵ این است که این بلوک تنها بلوکی از شهرک اکباتان است که دارای استخر سونا و جکوزی است. فاز ۲ به جهت تأمین امکانات رفاهی دارای ۳ بازارچه و ۵ مدرسه درون خود است.

فاز ۳ شهرک اکباتان

فاز ۳ دارای ۴ بلوک است. بلوک‌های فاز ۳ شهرک اکباتان به نام‌های: E۱ E۲ D۱ D۲ نامگذاری شده‌اند. ا فاز ۳ دارای یک مجتمع تجاری است که این مجتمع تجاری ۴۰ واحد تجاری را در خود دارد. فاز ۳ اکباتان از جمله فاز‌های است که پس از انقلاب و در سال ۱۳۷۰ به بهره‌برداری رسید.

آپارتمان‌های اکباتان
آپارتمان‌های شهرک اکباتان بر پایه تیپ‌بندی در فاز‌های مختلف ۱ تا ۳ دارای رده‌بندی مخصوص به خود هستند. در فاز ۱ و ۳ شهرک اکباتان آپارتمان‌ها بر اساس الفبای لاتین نامگذاری شده‌اند.

ایمنی شهرک اکباتان

شهرک اکباتان در زمان خود یکی از ایمن‌ترین شهرک‌ها و پروژه‌ها در ایران بود. شهرک اکباتان توانایی مقابله با زلزله ۹ ریشتری را دارد و از این نظر در زمان خود و حتی در میان سازه‌های جدید کم نظیر است. یکی از دلایل محبوبیت شهرک اکباتان موضوع ایمنی آن در مقابل بلایای طبیعی مانند زلزله است.

.

دسترسی اکباتان

شهرک اکباتان از دسترسی‌های بسیار مناسبی برخوردار است. بزرگراه‌های شیخ فضل الله نوری، بزرگراه ستاری و بزرگراه لشگری از جمله مسیر‌های اصلی دسترسی به شهرک اکباتان هستند. همچنین این بزرگراه‌ها امکان دسترسی اکباتان را به بسیاری از مناطق همجوار فراهم می‌کنند.

حمل و نقل عمومی
ساکنین اکباتان برای استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی می‌توانند از بزرگراه لشگری، خیابان صارمی و بزرگراه فهمیده استفاده کنند. همچنین پایانه آزادی در مجاورت اکباتان امکان استفاده ساکنین این منطقه را به اتوبوس‌های بی‌آر تی فراهم می‌کنند.

مترو اکباتان
با وجود مترو اکباتان، امکان دسترسی ساکنین شهرک به مترو فراهم شده است و از این نظر می‌توان گفت که اکباتان دارای مترو اختصاصی است‌.

بافت جمعیتی اکباتان

بافت جمعیتی غالب در شهرک اکباتان را بیشتر بافت جمعیتی از کارمندان و مدیران دولتی و خصوصی در رده‌های متوسط تشکیل می‌دهد. این بافت از ابتدای ساخت شهرک تاکنون در اکباتان وجود داشته و باعث شده است تا بافت جمعیتی تقریباً یک دستی در این شهرک ایجاد شود. البته در دو دهه اخیر، این بافت دچار تغییراتی شده است و صاحبان کسب و کار‌ها و شرکت‌های خصوصی نیز به این شهرک ورود کرده‌اند، اما هنوز بافت جمعیتی کلی این شهرک حفظ شده است.

.

مراکز خرید اکباتان

شهرک اکباتان از جمله طرح‌هایی است که به شکلی اصولی ساخته شده و به بهره‌برداری رسیده است. در ساخت این شهرک، مراکز خرید و فروشگاه‌های بسیاری دیده شده است تا نیاز‌های اولیه ساکنین را برآورده سازد. اما امروزه مراکز خرید اکباتان پیشرفت چشمگیری داشته و با احداث مگامال تهران و فروشگاه رفاه در مجاورت این شهرک، مراکز خرید اکباتان توسعه پیدا کردند.

.

امکانات رفاهی اکباتان

در طراحی شهرک اکباتان امکانات رفاهی متعددی دیده شده است و این امکانات به ساکنین این شهرک کمک می‌کند تا نیاز‌های اساسی و روزانه خود را از داخل شهرک تأمین کنند. این نکته‌ای است که در ساخت شهرک‌های جدید با هیچ عنوان رعایت نمی‌شود و همین نکات زندگی را برای بسیاری از شهرک نشینان جدید مشکل کرده است. نمونه بارز این عدم توجه را می‌توان در برج‌های شهرک راه آهن دید که در اطراف آن‌ها گاه تا شعاع بیش از یک تا دو کیلومتر حتی نانوایی و یک سوپرمارکت نیز وجود ندارد. شهرک اکباتان اما با وجود مدارس و تجاری‌های متعدد دارای شرایط بسیار خوبی برای زندگی است.

.

مشکلات شهرک اکباتان

شهرک اکباتان نیز به مانند بسیاری از محله‌های شهر تهران اسیر مشکلات ناشی از شهرنشینی و افزایش بی‌رویه جمعیت تهران شده است. بخشی از مشکلات شهرک اکباتان عبارتند از:

تعدی و طرح توسعه مجتمع مگامال تهران به زمین‌ها و فضای سبز شهرک اکباتان که این مورد با اعتراض ساکنین شهرک اکباتان مواجه شده است‌. استدلال اعضای شورایاری شهرک اکباتان در این مورد این بود که توسعه مجتمع مگامال تهران فضای سبز و تنفسگاه شهرک را تهدید کرده و بار ترافیکی شهرک را تا حد غیر قابل تحمل بالا می‌برد.

عدم همکاری شهرداری در نظافت محیط داخلی شهرک به بهانه قانون شهرک‌ها از دیگر مشکلات شهرک اکباتان است. استدلال هیئت مدیره شهرک اکباتان و شورایاری این شهرک نیز آن است که مسیر‌های تردد داخلی شهرک اکباتان منحصر به ساکنین شهرک نبوده و این شهرک به تردد‌ها و مسافران عبوری از این شهرک نیز سرویس داده و شهرداری می‌بایست وظایف خود را در این حوزه انجام دهد.